Volkslista z Górnego Śląska - gdzie jej szukać ?

Na niemiecką listę narodowościową ( Deutsche Volksliste ) zostali wpisani przeważnie z własnej woli mieszkańcy przed wojennego, polskiego, autonomicznego województwa Śląskiego. Liczba osób z Górnego Śląska  posiadająca pełne lub tymczasowe obywatelstwo niemieckie wyniosła w roku 1945 około 1.450 tyś . Każdy, kto próbuje odtworzyć swoje śląskie drzewko genealogiczne i dowiedzieć się coś na temat narodowości i obywatelstwa swoich przodków napotyka na naturalną barierę w urzędach i archiwach.  Słyszymy zawsze to samo - " Volkslisty ze Śląska po prostu nie ma." Dokumentacja została zniszczona przez cofających się Niemców lub przez ludność miejscową, obawiającej się represji ze strony administracji polskiej. Chociaż często się słyszy, że w we wczesnym okresie panowania władzy ludowej na Górnym Śląsku, niemiecka lista narodowa była do dyspozycji komunistycznych władz. W tym artykule podam małe wskazówki gdzie i jak można odszukać w archiwach polskich i niemieckich wpisu na DVL. Zakładam, że osoby które czytają ten artykuł, zaczynają swoje poszukiwania od zera. Nie wiedząc nic o przeszłości swoich przodków.

Genealogiczne badania : wywiad rodzinny i wizyta w Urzędzie Stanu Cywilnego.

Pierwszym fundamentalnym czynnikiem jest zgromadzenie wszystkich informacji na temat swoich przodków poprzez wywiad rodzinny. Jest to bardzo trudne zadanie, ponieważ mamy 2021 rok i większość osób żyjących w okresie drugiej wojny  już nie żyje. Pozostaje nam miejscowy Urząd Stanu Cywilnego i zebranie wszystkich aktów urodzin, ślubów i zgonów członków naszej rodziny. Potraktujmy te dane jako wstęp do naszego genealogicznego śledztwa. 

Przełomowym zwrotem w naszej sprawie mogą okazać się kluczowe odpisy oryginalnych ksiąg w języku niemieckim. Możemy dowiedzieć się kim byli z zawodu nasi przodkowie. Jeśli w rubryce " Beruf " podany będzie bardziej sprecyzowany zawód, niż przykładowy robotnik. To mamy szanse skierować nasze badania genealogiczne na nowy tor. 

Akta pracownicze zawodów takich jak Górnik, Kolejarz, Konduktor, Urzędnik, Leśnik z pewnością będą łatwiejsze do odszukania i razem z volkslistą mogą czekać na Twoje odkrycie w jednym z niemieckich archiwów. Zdarzają się przypadki, że niemieckie księgi z USC zawierają wpis z grupą DVL. 

Poszukiwania Volkslisty w Internecie.

Jeśli Twój przodek służył podczas II wojny światowej w formacjach policyjnych lub był urzędnikiem państwowym, to dodatkowe informacje znajdziesz w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej, która zawiera skany urzędniczych organów prasowych wydawanych na terytorium III Rzeszy / Amtsblatt der Regierung in Kattowitz. ( Link do archiwum )

Ogłoszenie o zgubieniu policyjnego, służbowego dowodu. Opublikowanego na łamach Amtsblatt der Regierung in Kattowitz

Dodatkowe informacje na temat służby przodka można uzyskać w niemieckim archiwum cyfrowym oraz adres archiwum, gdzie są przechowywane akta pracownicze. ( Link do archiwum )

Archiwum Państwowe w Katowicach - poszukiwania Volkslisty

Śląskie archiwa dysponują dokumentami na temat spisów niemieckich obywateli z roku 1946 oraz wykazem osób wpisanych na niemiecką listę narodową z roku 1941. Warto wysłać zapytanie w sprawie spisu i Volkslisty. Jednak nie ma co nastawiać się optymistycznie. Współczynnik negatywnie rozpatrzonych wniosków jest bardzo wysoki. ( Link do archiwum )

Deutsche Volksliste - Bezirksstellen und Zweigstellen im Reg. Bez. Kattowitz

Instytut Pamięci Narodowej - akta Volkslisty oraz rehabilitacje obywateli niemieckich

W archiwum IPN znajdują się akta rehabilitacji osób wpisanych na Deutsche Volksliste. Prawdą jest, że zasób archiwalny jest szczątkowy. Warto jednak poszukać na stronie instytutu informacji o naszych przodkach. ( Link do archiwum )

Instytut Pamięci Narodowej - akta Volkslisty z Górnego Śląska

Archiwum Arlosen - 30 milionów dokumentów z lat 1939- 1945

Archiwum w Bad Arlosen może okazać się bardzo przydatne w ustaleniu grupy niemieckiej listy narodowej, którą otrzymał nasz przodek. We wrześniu 1939 roku, bezrobotnych Ślązaków często kierował niemiecki Arbeitsamt lub DAF do pracy w Rzeszy. Archiwum w Arlosen posiada kartoteki pracownicze,i Arbeitsbuchy. Często w rubrykach Staat i Staatsangehörigkeit podawana jest narodowość i obywatelstwo. W celu odszukania wstępnych informacji można użyć archiwalnej wyszukiwarki. Rozpatrzenie wniosku o odszukanie dokumentów naszych przodków może trwa bardzo długo.

Link do wyszukiwarki - Archiwum Arlosen

Archiwum Arlosen - przykłady podawanych narodowości i grupy niemieckiej listy narodowościowej.

1. Skan od góry zawiera dwie najważniejsze rubryki : Staat i Staatsangehörigkeit, z których dowiadujemy się, że osoba jest narodowości polskiej " Pole" i posiada tymczasowe obywatelstwo niemieckie do odwołania " Staatsangehörigkeit auf Wiederuff " ( VD - Liste 3 ) oraz mieszka na terytorium Rzeszy " Dtsch-R. "

2. Osoba jest narodowości polskiej i została wpisana na Volkslistę (VD - Volksdeutsch ) z numerem 3 lub 4, po czym cofnięto tej osobie tymczasowe obywatelstwo ( Wieder Pole )

3. Obywatelstwo Deutsche Reich a.W , tymczasowe obywatelstwo niemieckie.

4. Państwo ( Staat ) Deutsche Reich , Obywatelstwo ( Staatsangehörigkeit ) : polskie ( Pole )

Służba w niemieckim Wehrmachcie - wyciąg z przebiegu służby z wpisem o obywatelstwie.

Dawne archiwum WASt przejęło Bundesarchiv w roku 2018. Zbiór dokumentów jest bardzo obszerny i przy odrobinie szczęścia w wysłanym zapytaniu do archiwum, można nie tylko zdobyć informacje, ale również dowiedzieć się jaką grupę Volkslisty otrzymał nasz przodek. Bardzo ważnym wpisem w dokumencie uzyskanym z Bundesarchiv jest adnotacja " Freiwillige " - ochotnik, co sugeruje że żołnierz był narodowości niemieckiej i zgłosił się jako wolontariusz we wczesnej fazie wojny do niemieckiego Wehrmachtu. ( Link do strony )

Zbiory archiwum militarnego Bundesarchiv obejmują :

• Alfabetyczny katalog ponad 18 milionów wojskowych i paramilitarnych uczestników II wojny światowej.
• 100 milionów danych osobowych dotyczących transferów i identyfikatorów żołnierzy sił lądowych i powietrznych II wojny światowej.
• 5 mln dokumentów osobistych, m.in. B. przepustki wojskowe żołnierzy wojsk lądowych i powietrznych II wojny światowej.
• 2 miliony akt osobowych i kapitanów marynarki wojennej z rozminowywaniem z czasów od 1871 do 1947 roku.
• 15 milionów dokumentów dotyczących żołnierzy niemieckich, austriackich i alianckich, którzy zostali schwytani przez francuskich, amerykańskich lub brytyjskich jeńców wojennych w wyniku II wojny światowej. Uwolnienie dokumentów jeńców wojennych, którzy wrócili z ZSRR.

Jak już jesteśmy na etapie badań służby naszych przodków w niemieckim Wehrmachcie. To warto przy okazji sprawdzić, czy nasz pradziadek służył w armii Cesarstwa Niemieckiego lub armii Austro Węgierskiej. Wprawdzie nie znajdziemy tam adnotacji o obywatelstwie czy narodowości, ale uzyskamy dodatkowe informacje o przebiegu służby przodka podczas I wojny światowej.

Pierwsza wojna światowa spis żołnierzy, archiwa :

Spis żołnierzy armii Cesarstwa Niemieckiego i Austro -Węgierskiego

1. Verlustlisten Österreich-Ungarn  ( Link )
2. Verlustlisten Deutsches Kaiserreich ( Link )

Volkslista - niemiecka lista narodowościowa na Górnym Śląsku

Ausweisy niemieckiej listy narodowej : kolor niebieski Ausweisu był przeznaczony dla obywateli Niemiec z grupą I i II. Zielony dla tymczasowych obywateli Niemiec ( auf Wiederuff) z możliwością nadania pełnych praw obywatelskich po upływie 10 lat. Czerwony Ausweis na drodze wyjątku dostawały osoby narodowości polskiej - z adnotacją " chroniony przez Rzesze Niemiecką ".