Architektura socjalistyczna w Rybniku

Rybnik na tle sąsiednich miast nie został zbyt dotkliwie zniszczony podczas II wojny światowej. Centrum miasta doznało pewnych strat i ze względu na brak materiałów budowlanych, a także z powodu wysokiego ubytku wśród wykwalifikowanych pracowników budowlanych powoli dźwigało się do góry, chociaż sam proces odbudowy trwał bardzo długo. Zaraz po przejściu frontu i wycofaniu się armii niemieckiej w głąb terytorium rozpadającej się III Rzeszy w Rybniku zaczęły powstawać pierwsze ośrodki i komórki komunistycznego reżimu. Polska administracja zaadoptowała na ten cel kilka obiektów, często zmieniając tylko szyld. Dawne budynki należące do Policji, władz administracyjnych, wymiaru sprawiedliwości i NSDAP należały teraz do władz komunistycznych; polskich i sowieckich.

Architektura socrealistyczna w Rybniku 

Socrealizm jako architektoniczny nurt w powojennej Polsce został zapożyczony od ZSRR. Dekretem Bolesława Bieruta został ogłoszony jako jedyny słuszny styl architektoniczny w budującej socjalizm Polsce Ludowej. Zjawisko socrealizmu w polskiej architekturze trwało krótko i przypadło na lata 1949-1956. Po okresie stalinizmu architektura na ziemiach polskich weszła na tor tzw. "modernizmu socjalistycznego ", a także ze wszystkimi jego odmianami.

Rybnik w okresie powojennym chwilowo wszedł na ścieżkę architektury socrealistycznej. Planowany rozwój urbanistyczny miasta Rybnik z okresu przedwojennego był kontynuowany przez socjalistycznych planistów. Budynek otwierający osiedle Wieczorka w rybnickim Maroku był zaprojektowany w duchu architektury socrealistycznej. Fasada zwrócona w stronę centrum Rybnika łączy w sobie style architektoniczne renesansu, funkcjonalizmu, tradycjonalizmu oraz klasycyzmu. Wysoki parter nieruchomości przy dawnej ulicy Róży Luksemburg został zaprojektowany na potrzebę uruchomienia sieci małych sklepów. Nieruchomość nie tylko  spełnia funkcję mieszkalną, ale również handlowo-usługową. Intencją socjalistycznych planistów było wybudowanie funkcjonalnego osiedla dla mas pracujących z bliskim dostępem  do miejsc zaspokających podstawowe potrzeby egzystencji rodziny robotniczej; sklep z artykułami żywnościowymi, fryzjer, apteka, a w bliższym sąsiedztwie przedszkole. Wracając do opisu fasady głównej domu mieszkalnego, to posiada ona harmoniczny podział części parterowej elewacji. Duże, funkcjonalne okna zdobione szerokim w kształcie łuku gzymsem nadokiennym, który opiera się na pilastrach. Dodatkowymi elementami i detalami architektonicznymi są tutaj medaliony, wsporniki oraz profilowany gzyms miedzy kondygnacyjny. Reszta nieruchomości mieszcząca się w głębi obszarów osiedla zatraciła swój socrealistyczny charakter i głównie wyraża się prostotą form architektonicznych. Możliwe, że w okresie rozbudowy osiedla planiści zmuszeni byli do stawiania domów mieszkalnych szybciej i taniej, co miało swoje odbicie na oficjalnej doktrynie architektury socjalistycznego państwa.

Socrealistyczna fasada domu mieszkalnego Rybnik- Maroko przy ulicy Zebrzydowickiej i Św. Józefa (Osiedle Wieczorka)

Rybnicki Soc- modernizm

Architektura powojennego modernizmu w Rybniku. Nowoczesna forma architektury modernistycznej.

Modernizm w Rybniku pojawił się w okresie przedwojennym. Lecz pierwsze wczesno modernistyczne nieruchomości pojawiły się w centrum Rybnika jeszcze za czasów przynależności miasta do Niemiec. Od lat 30-tych ubiegłego wieku w Rybniku przybywało funkcjonalistycznych, nowoczesnych budynków. Modernistyczny styl kształtował nowe oblicze architektury Rybnika. Proces ten przerwała II wojna światowa, która zaplanowała nowy urbanistyczny rozwój miasta w duchu architektury niemieckiego narodowego socjalizmu. Po przegranej wojnie przez Niemców nowe władze komunistyczne, po krótkim epizodzie z socrealizmem powróciły do rozbudowy miasta w nurcie modernistycznym. W pejzażu miejskim, a także na peryferiach miastach zaczęły pojawiać się coraz to wyższe budynki i wieżowce.

Wizualizacja skrzyżowania ulic Kościuszki i Chrobrego. Autorem zagospodarowania przestrzennego na tym fragmencie centrum Rybnika, był architekt Stanisław Kamiński. Wizja stworzenia dla klasy robotniczej doskonałych warunków do życia,  podyktowana była przez socjalistyczną doktrynę w architekturze. Architekt Kamiński wyznaczył soc-modernizm jako drogę dla nowoczesnej zabudowy centrum miasta.