Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Rybniku ( Provinzial-Heil- und Pflegeanstalt in Rybnik )
Kompleks szpitalny ( Provinzial-Heil- und Pflegeanstalt in Rybnik ) jest jednym z głównych ambasadorów niemieckiej architektury w mieście Rybnik. Pierwotna zabudowa nieruchomości należąca do szpitala była w całości wykonana z czerwonej cegły, nadając surowy i mroczny ton szpitalnym budynkom. Ta nutka tajemniczości ceglanej architektury pozostała do dziś. I są to pierwsze wrażenia, które odczuwamy, podczas przechadzania się alejkami po terenie szpitala. Można zauważyć, że w pejzażu architektonicznym zespołu budynków, niemieccy architekci zadbali o każdy szczegół i element, który podkreśla bogactwo form i sposobu wyrażania w cegle stylów architektonicznych dawnych epok. Historyzujący nurt , który obejmuje budownictwo szpitalne, kontrastuje z modernizmem, który pojawił się w kolejnej fazie rozbudowy szpitala w latach 30-tych zeszłego wieku. Biel świeżych tynków zaczęła się wypełniać z rozpaloną do czerwoności ceramiczną cegłą, a tradycyjna, masywna bryła musiała poddać się lekkości i coraz śmielszej geometrii modernistycznych projektów.
 |
| Fasada główna budynku przy ulicy Gliwickiej |
Rybnicki kompleks szpitalny jest dziełem niemieckiego architekta Eduarda Blümnera, o których nie wiemy zbyt wiele. Poza tym, że projektował tego typu obiekty na terenie Cesarstwa Niemieckiego. Gdyby nie ogromne pieniądze pochodzące z kontrybucji, które Francja musiała zapłacić Niemcom po przegranej wojnie w latach 1870-1872. To możliwe, że do budowy szpitala w Rybniku nigdy by nie doszło. Ale to nie jedyny czynnik, który zadecydował o rozpoczęciu budowy szpitala w Rybniku. Drugą istotną siłą sprawczą był wygrany przetarg na budowę kompleksu w Rybniku z innymi, konkurencyjnymi niemieckimi miastami z Górnego Śląska. Każda większa miejscowość chciała mieć nowoczesny jak na tamte czasy szpital na swoim podwórku. Prace nad budową ruszyły w 1882 roku, a zakończyły się uroczystym otwarciem w dniu 18 maja 1886 roku. Nowoczesny szpital został wybudowany na rybnickiej Rudzkiej Górze ( Rudaberg) za kwotę 1 985 500 marek niemieckich – sumę na owe czasy ogromną.
 |
| Budynek administracji szpitala zwrócony fasadą główną do ulicy Gliwickiej. Nieruchomość posiada liczne detale i elementy wykonane z czerwonej cegły w duchu historyzmu. |
Plan sytuacyjny z roku 1910 przedstawia zabudowę działek na terenie szpitala przy ulicy Gliwickiej w Rybniku
| Provinzial-Heil und Pflegeanstalt Rybnik. / Źródło : |
Na planie sytuacyjnym kompleks szpitalny rysuje się jako w pełni autonomiczny i samowystarczalny zespół budynków, który obejmuje między innymi :
Wieża ciśnień ( Wasserturm ) - obiekt posiadający wysoko umieszczony zbiornik na wodę. Miała za zadanie dostarczanie pod odpowiednim ciśnieniem, odfiltrowanej wody do nieruchomości mieszczących się na obszarze szpitala.
Kocioł parowy (Kessel und Maschinenhaus) z maszynownią , zapewniający stałe ogrzewanie nieruchomości należących do szpitala zimą, przez sieć rur i kaloryferów.
Lodownia (Eiskeller) - osobny budynek do przechowywania lodu lub śniegu. Obiekt pełnił funcję lodówki, w której przetrzymywano żywność. W szpitalnej chłodni panowała temperatura sięgająca maksymalnie 4 stopnie Celsiusa.
Kręglarnia (Kegelbahn) zlokalizowana tuż za wieżą ciśnień.
 |
| Provinzial-Heil- und Pflegeanstalt in Rybnik / Widok od strony dzisiejszej ulicy Wyzwolenia. Na zdjęciu widać wieże ciśnień, budynek administracji, komin z kotłowni oraz budynki lecznicy i lekarskie. |
Budynek administracyjny ( Verwaltungsgebäude) - nieruchomość w swojej architekturze nawiązuję do renesansu włoskiego, w której brakuje elementów i detali architektury gotyckiej. Włoscy architekci nigdy nie potrafili zaakceptować gotyckiej sztuki. Budynek należący do administracji szpitala jest najbardziej reprezentatywnym budynkiem na terenie szpitala. Fasada główna jest ozdobiona przez liczne detale i elementy architektoniczne wykonane z cegły ceramicznej.
 |
| Budynek należący do administracji szpitala |
Nieruchomość przylega równolegle do ulicy Gliwickiej. Elewacja obiektu jest 12-osiowa i posiada 5 kondygnacji. Niski parter stanowiący cokół nieruchomości jest podpiwniczony i wykonany z kamienia. Wewnątrz lica cokołu wmurowano okna. Część parterową kończy oplatający całą szerokość obiektu gzyms cokołowy. Fasada posiada bardzo dobre naświetlenie. Szerokie okna dostarczają dużej ilości światła dziennego i są dodatkowo zdobione w postaci gzymsów nadokiennych i służek wykonanych z kształtek ceramicznych.
Pas cegieł biegnący po elewacji, ułożonych główką do lica muru został wykonany z cegły zendrówki. Powyższy detal budowlany często spotykany w architekturze neorenesansowej i wizualnie sprawiający wrażenie przylegania nieruchomości do ziemi. Całość fasady głównej kończy ceglany, ząbkowy fryz nad którym rozciągają się wnęki okienne dostarczające światła dziennego do części poddasza.
Dach nieruchomości wsparty jest drewnianych belkach oraz ceglanych, dodatkowo zdobionych wspornikach. Wysunięte przed lico muru zadaszenie , w momencie maksymalnego górowania słońca w południe, osłania elewację przed zbyt mocnym nasłonecznieniem. Wejście do budynku administracyjnego prowadzi przez wysunięty lekko od lica muru ryzalit.
Portal wejściowy ozdobiony został dodatkowo archiwoltą z kształtek ceramicznych oraz z wmurowanymi żelaznymi ankrami. Całość wejścia wieńczy mały taras , który dzieli ryzalit na dwie prostokątne bryły. Część środkowa ryzalitu zamyka wysoki łuk , który wewnątrz swojego pola zawiera podwójne okna podzielone kolumną ( w architekturze zwane biforiami). Całość ryzalitu zwieńczona jest wysokim masztem.
Tylna część nieruchomości posiada mały dziedziniec w kształcie litery U. Po elewacji murów dziedzińca pnie się do góry roślinność, która razem z wysokimi murami, rzuca cień na okna biurowe oraz obszar dziedzińca.
 |
| Rybnik Gleiwitzer Str. |
 |
| Historyzujący kościół na terenie szpitala |
Druga faza rozbudowy kompleksu szpitalnego
Nieruchomości należące do kompleksu szpitalnego Provinzial-Heil- und Pflegeanstalt in Rybnik zostały w pierwszej etapie wybudowane w nurcie architektury nazywanej historyzmem. W drugiej fazie, która przypadła na lata 30-te XX wieku, rozbudowa kompleksu szpitalnego przebiegała w stylu modernistycznym, czyli bardziej nowoczesnym.
Nieruchomości takie jak; budynek bramy głównej szpitala ,czy izby przyjęć. Obiekty wizualnie, wydawają się lżejsze w porównaniu z pierwotną zabudową szpitala. Modernistyczne budynki wyróżniają się również formą wykończenia elewacji.
Zrezygnowano z surowej, czerwonej cegły, a lica murów budynków pokryto białym tynkiem. Nowe budownictwo na terenie szpitala wyróżniało się również brakiem ograniczeń w geometrii. Wyszczególnione okrągłe okna w elewacji budynków, prostopadłe filary podpierające wejście itd.
 |
| Grupa ludzi na tle nowej, modernistycznej portierni obiektu i starego, ceglanego budynku administracji szpitala. Rybnik lata 30-te, ulica Gliwicka. Źródła : https://www.deutsche-digitale-bibliothek.de/ https://psychiatria.com/o-nas/historyczne/ |
Linki :
- Miasto Rybnik
- Wieża ciśnień na terenie szpitala w Rybniku
- Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w szpitalu przy Gliwickiej w Rybniku
- Rybnik centrum
Komentarze
Prześlij komentarz