Miasto Rybnik

 Rybnik (czes. Rybníky ) - miasto i gmina miejska w południowej Polsce, w województwie śląskim, położone około 20 km od granicy z Czechami. Liczy 139 tys. mieszkańców (2018) i wraz z miastami Żory, Jastrzębie-Zdrój, Wodzisław Śląski i innymi tworzy półmilionową aglomerację (zob. Rybnicki Okrąg Węglowy), połączoną z aglomeracją ostrawską na południu i aglomeracją katowicką na północy. Leży na historycznym Górnym Śląsku u zbiegu rzek Rudy i Nacyny. Pod względem geomorfologicznym leży na Płaskowyżu Rybnickim, który jest częścią Wyżyny Śląskiej. 

Rybnik
Rynek w Rybniku ( zdjęcie: Marcin Konsek )

Skąd się wzięła nazwa miasta - Rybnik ?

Nazwa miasta pochodzi od czeskiego i śląskiego słowa staw, ponieważ jego dawna historia związana jest z rybołówstwem, a w okolicy znajdowały się liczne stawy. Fakt ten znajduje również odzwierciedlenie w kształcie herbu miasta: niebieskiej tarczy z rybą. Miasto zostało założone na prawie magdeburskim w pobliżu starszej osady rybackiej na przełomie XIII i XIV wieku, a pierwsza pisemna wzmianka o nim pochodzi z 1308 roku.

Historia miasta Rybnik

Rybnik od początku swojego istnienia należał do księstwa raciborskiego. Do 1336 r. znajdował się pod panowaniem Piastów śląskich, a później Przemyślidów i przez pewien czas był połączony z księstwem opawskim (1336-1377). Od 1327 r., kiedy to Lešek z Ratibora wraz z innymi książętami śląskimi złożył obietnicę lenną Janowi Luksemburskiemu, terytorium to należało do ziem Korony Czeskiej. W 1532 r. założono dobra rybnickie, które przez długi czas należały do rodzin Lobkowiczów (1557-1682) i Uherskych (1682-1788). Po przegranej przez Habsburgów I wojnie śląskiej w 1742 r. Rybnik wraz z większością Śląska stał się częścią państwa pruskiego - [ Rybnik w królestwie Prus ] . W 1788 r. dobra rybnickie zostały sprzedane bezpośrednio cesarzowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi II. W XVIII wieku Rybnik był częścią inspekcji podatkowej w Prudniku.

W 1818 r. Rybnik stał się miastem powiatowym. Według Opisu topograficznego Śląska z 1865 r. miasto liczyło 3169 mieszkańców, z których 58% posługiwało się w domu językiem niemieckim, a 42% polskim lub gwarą śląską. Budowa linii kolejowej (1855 r.) i rozwój przemysłu w drugiej połowie XIX w. stanowiły ważny punkt zwrotny w historii prowincjonalnego dotąd miasta i regionu rolniczego. W 1890 r. założona przez Węgrów huta żelaza w Paruszowcu została przekształcona w nowoczesną Hutę Silesia, która później zasłynęła głównie z produkcji garnków, zastawy stołowej i innych sprzętów gospodarstwa domowego. W 1880 r. Jakob Müller założył w centrum Rybnika browar, a w 1899 r. otwarto fabrykę maszyn górniczych, znaną później jako Ryfama. Węgiel wydobywano na dużą skalę od 1896 r. w Chwałowicach (Donnersmarck-Grube, później KWK Chwałowice) i Niedobczycach (Römer-Grube, później KWK Rymer), a od 1916 r. także w Boguszowicach (Blücher-Schächte, później KWK Jankowice). W 1886 r. otwarto zakład dla psychicznie chorych, dla którego wybudowano duży neogotycki kompleks na północ od centrum miasta.

Podczas plebiscytu na Górnym Śląsku po I wojnie światowej 71% mieszkańców Rybnika głosowało za pozostaniem w granicach Niemiec, jednak miasto zostało przyłączone do Polski w 1922 r., ponieważ ponad 65% mieszkańców powiatu głosowało za Polską. W okresie międzywojennym Rybnik był jednym z dziewięciu powiatów autonomicznego województwa śląskiego. Granica państwa przebiegała zaledwie kilka kilometrów na północny zachód od miasta. Po II wojnie światowej Rybnik ponownie znalazł się w granicach Polski, tym razem w województwie katowickim.

Swój obecny wygląd Rybnik zawdzięcza reformom administracyjnym z lat 70-tych XX wieku. W latach 1973-1977 przyłączono do niego aż 13 wsi, w tym Chwałowice, Boguszowice i Niedobczyce, które od lat 50. były samodzielnymi miejscowościami. Przyłączenie tych miast, osiedli i wsi spowodowało szybki wzrost liczby ludności: z 43 000 w 1970 roku do 122 000 w 1980 roku. Również w latach 70. miała miejsce budowa Elektrowni Rybnik i związane z nią powstanie zapory rybnickiej na rzece Ruda. Transformacja gospodarcza po 1989 roku doprowadziła do upadku wielu przedsiębiorstw w silnie uprzemysłowionym mieście, na czele z Hutą Silesia, która została zamknięta w 1998 roku. Nadal działają kopalnie KWK Jankowice i KWK Chwałowice, a także Ryfama, sprzedana w 2010 r. firmie Kopex Machinery.

Zabytki :

  • Klasycystyczny Stary Ratusz na Rynku Głównym z 1822 r., obecnie Muzeum Miejskie, funkcjonalistyczny Nowy Ratusz z 1928 r; Ratusz w Rybniku ; Rybnik Rynek
  • kościoły: parafialny p.w. Matki Boskiej Bolesnej (1797-1801), Na horce - pierwszy gotycki kościół parafialny zamieniony po 1797 r. na kaplicę cmentarną, otoczony parkiem św. Jana Sarkandra na miejscu dawnego cmentarza, kościół ewangelicki przerobiony w 1791 r. z zamkowego magazynu sieci rybackich;
  • Sąd Rejonowy, klasycystyczny budynek z 1789 r. wzniesiony na miejscu dawnego zamku rybnickiego; Zamek w Rybniku
  • Bazylika św. Antoniego Padewskiego, z dwiema 95-metrowymi wieżami, najwyższy kościół na Górnym Śląsku, zbudowany w stylu neogotyckim w latach 1903-1906; Bazylika w Rybniku
  • Szpital Psychiatryczny, neogotycki kompleks zbudowany w 1886 r. na północ od centrum miasta; w języku mieszkańców polskiego Śląska słowo "Rybnik" jest używane jako symboliczne ogólne określenie zakładu dla obłąkanych lub zakładu psychiatrycznego ze względu na wielkość i znaczenie lokalnego szpitala; Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Rybniku ( Provinzial-Heil- und Pflegeanstalt in Rybnik )
  • Kopalnia Ignacy na obrzeżach Niewiadomia, otwarta w 1792 r., od 1999 r. muzeum górnictwa;
  • Kolonie ( Familoki ) robotnicze z przełomu XIX i XX wieku w dzielnicach miejskich Paruszowiec, Chwałowice i Boguszowice;

  • Zapora Rybnicka, zbiornik o powierzchni 4,5 km² utworzony w latach 70. XX w. w związku z budową elektrowni (źródło wody do chłodzenia turbin), służy również celom rekreacyjnym; sezon żeglarski trwa tu od kwietnia do października;
  • Obszar Chronionego Krajobrazu Cysterskich Kompozycji Krajobrazowych Rud Wielkich - kompleks leśny o powierzchni 493,87 km² położony na północ i zachód od Rybnika, na którego kształt wpłynęła wielowiekowa obecność zakonu cystersów w klasztorze w Rudach (ok. 10 km na północny zachód od miasta);
  • Wieże ciśnień w Rybniku . Miasto Rybnik posiada kilka wież ciśnień, jedną z najstarszych jest wieża ciśnień na terenie Szpitala Psychiatrycznego, wybudowana w stylu historyzującym. Znane są również wieże ciśnień w Zamysłowie, Paruszowcu i Niewiadomiu.
Linki

Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Rybnicka Spółdzielnia Mieszkaniowa

Obraz
Rybnicka Spółdzielnia Mieszkaniowa - ul. Wyzwolenia  Rybnicka spółdzielnia mieszkaniowa mieszcząca się na ulicy Wyzwolenia pod względem architektonicznym jest obiektem bardzo interesującym i zasługującym na szerszy opis ze względu na swoją oryginalność i wyjątkowość. Obiekt został wybudowany na przełomie lat 60 i 70 ub. wieku. Projekt został zrealizowany w czasach, kiedy na świecie trendy architektoniczne wyznaczał modernizm. A w Polsce ostatecznie na architektonicznym polu bitwy wygrali moderniści z socrealistami i w wielu względów między innymi ekonomicznych i praktycznych budownictwo modernistyczne zaczęło się błyskawicznie rozwijać w Polsce. Rybnicka spółdzielnia mieszkaniowa Przeznaczenie nieruchomości spółdzielni mieszkaniowej w Rybniku Rybnicka Spółdzielnia Mieszkaniowa została wybudowana jako obiekt użyteczności publicznej z przeznaczeniem dla pracowników umysłowych. Pierwotnie rybnicka RSM składała się z dwóch obiektów wymienionej wyżej części przeznaczonej dla pracownikó
Czytaj więcej

Volkslista z Górnego Śląska - gdzie jej szukać ?

Obraz
Na niemiecką listę narodowościową ( Deutsche Volksliste ) zostali wpisani przeważnie z własnej woli mieszkańcy przed wojennego, polskiego, autonomicznego województwa Śląskiego. Liczba osób z Górnego Śląska  posiadająca pełne lub tymczasowe obywatelstwo niemieckie wyniosła w roku 1945 około 1.450 tyś . Każdy, kto próbuje odtworzyć swoje śląskie drzewko genealogiczne i dowiedzieć się coś na temat narodowości i obywatelstwa swoich przodków napotyka na naturalną barierę w urzędach i archiwach.  Słyszymy zawsze to samo - " Volkslisty ze Śląska po prostu nie ma." Dokumentacja została zniszczona przez cofających się Niemców lub przez ludność miejscową, obawiającej się represji ze strony administracji polskiej. Chociaż często się słyszy, że w we wczesnym okresie panowania władzy ludowej na Górnym Śląsku, niemiecka lista narodowa była do dyspozycji komunistycznych władz. W tym artykule podam małe wskazówki gdzie i jak można odszukać w archiwach polskich i niemieckich wpisu na DVL. Zak
Czytaj więcej

Kompleks Akademicki w Rybniku - architektura i historia

Obraz
Historia kompleksu akademickiego w Rybniku Historia kompleksu akademickiego związana jest z dawnym szpitalem górniczym  ( Knappschaftlazarett zu Rybnik ) mieszczącym się przy ulicy Rudzkiej w Rybniku. W roku 1857 Spółka Bracka mająca swoją siedzibę w Tarnowskich Górach wybudowała lecznicę przeznaczoną do rekonwalescencji chorych pracowników okolicznych kopalń i zakładów hutniczych.  Pierwotnie lecznica mieściła się w wynajętej, drewnianej nieruchomości przy ulicy Hallera w Rybniku. Według opisów z roku 1864 nieruchomość przy ulicy Rudzkiej posiadała masywne rozmiary, które składały się z dwupiętrowego budynku i jednopiętrowej przybudówki. Całość obiektu pokryta była dachem z blachy cynkowej.  W roku 1902 powiększono lecznicę poprzez dobudowanie kolejnego skrzydła. Zniszczony przez burzę blaszany dach został zastąpiony tekturą pokrytą smołą. W roku 1911 nieruchomości należące do szpitale rozszerzyły się o jeden budynek gospodarczy z kuchnią i pralnią, kotłownię z elektryczną centralą
Czytaj więcej